پژوهش نامه مطالعات مرزی
پیاپی 9 (پاییز 1394)

بدون شک می توان اذعان نمود که عنصر امنیت قادر است زمینه شکوفایی استعدادها و تکامل یک جامعه را فراهم نماید و اگر امنیت بویژه در مناطق مرزی محقق نشود خلاقیت ها فعلیت پیدا نخواهد کرد. یکی از مهمترین مولفه های امنیت مرزی اشتغال زایی و توسعه اقتصادی این مناطق می باشد که با وجود این دو مولفه می توان گفت امنیت در این مناطق ارتقاء پیدا کرده است. لذا تحقیق پیش رو با هدف بررسی نقش اشتغال زایی و توسعه اقتصادی در مناطق مرزی با امنیت عمومی استان کردستان انجام گرفته است و در واقع محقق در پی پاسخ به این مسئله است که اگر مشکل بیکاری و توسعه نیافتگی اقتصادی در مناطق مرزی حل و فصل شود چه تاثیری بر امنیت خواهد گذاشت و رابطه میان این دو متغیر چگونه است؟ محقق سعی نموده است از روش توصیفی و تحلیلی با تکیه بر منابع کتابخانه ای و یافته های میدانی و با تجزیه و تحلیل آماری داده های بدست آمده به اهداف تحقیق نزدیکتر شود. و با بهره گیری از نرم افزار spss و متغیرهای موجود در تعداد 171 پرسشنامه برای تجزیه و تحلیل داده ها استفاده نماید. محقق در تجزیه و تحلیل داده ها از دو روش آمار توصیفی و استنباطی استفاده نموده است.
نتایج و نتایج حاصل از این مطالعه نشان می دهد که بین اشتغال زایی و توسعه اقتصادی برای مرزنشینان و امنیت عمومی استان کردستان رابطه وجود دارد و از میان متغیرهای اشتغال زایی و توسعه اقتصادی، شاخص جذب و اشتغال بومیان محلی و رونق اقتصادی منطقه بیشترین تاثیر و سرمایه گذاری افراد غیر بومی و توازن بین عرضه و تقاضای کالا نسبت به سایر متغیرها کمترین تاثیر را در امنیت عمومی استان داشته است.

مسئله تجاوز به مرزها همواره به عنوان تاریخی ترین تهدید علیه نظم بین الملل، مطرح بوده و این اقدام، حاکی از رفتار خشونت آمیز یک دولت برخوردار از حاکمیت با دولت دیگر یا توسل آن دولت به زور است؛ البته از آنجا که تجاوز ارضی، حقوق دولت های برخوردار از حاکمیت را در معرض خطر قرار می دهد و هدف کارکردی حفظ استقلال قانونی متعلق به اعضای جامعه بین الملل را بر نمی آورد، معمولا تهدیدی برای نظم بین الملل به شمار می رود؛ لذا اعضای جامعه بین الملل تصمیم گرفته اند با این اقدام مقابله کنند.
روش پژوهش: این تحقیق با استفاده از اسناد و منابع کتابخانه ای، و به شیوه توصیفی- تحلیلی انجام شده است.
یافته ها و یکی از اصول دیرین حقوق بین الملل، برابری حاکمیت دولت هاست. مطابق این اصل، دولت ها باید قواعد خود را در محدوده مرزهای بین المللی شان اعمال کنند. به لحاظ تاریخی، سرپیچی از این اصل و مداخله در حاکمیت دیگر دولت ها معمولا با توسل به ابزار نظامی صورت می گرفت؛ لذا در پی وقوع دو جنگ جهانی در نیمه اول قرن بیستم، دولت ها در صدد ممنوع کردن آن برآمدند. سرانجام، در قطعنامه 3314 کمیسیون حقوق بین الملل، عمل تجاوزکارانه، جنایتی بین المللی قلمداد شد. تعریف کمیسیون در اولین بازنگری بر اساسنامه دیوان بین المللی کیفری در سال 2010، به عنوان ماده هشت مکرر به اساسنامه الحاق شد و بدین سان، به منظور حفظ صلح بین المللی، صلح داخلی کشورها و احترام گزاردن به حقوق بشر، عمل تجاوزکارانه (جنگ) که با عبور از مرزهای بین المللی صورت می گیرد، جرم انگاشته شد. عنصر مادی این مداخله، استفاده از نیروی مسلح از سوی یک دولت علیه حاکمیت، تمامیت سرزمینی یا استقلال سیاسی دولت دیگر و یا به هر گونه دیگر است که با منشور ملل متحد، سازگاری ندارد.

در پژوهش حاضر، به دنبال نگرش راهبردی مدیریت منابع انسانی در نگهداری منابع انسانی و کارکرد های آن در حوزه فرماندهی مرزبانی ناجا بوده و کوشیده ایم پس از ورود به موضوع مدیریت استراتژیک منابع انسانی در بخش منابع انسانی مرزبانی، ضمن دست یافتن به زیر سیستم های منابع انسانی، به نوعی هماهنگی بین سیاست های نگهداری منابع انسانی با استرتژی های سازمان دست یابیم. این تحقیق، بر اساس هدف و نوع آن، کاربردی و از نظر روش، از نوع توصیفی و از شاخه پیمایش است. در این پژوهش، با بررسی دقیق فرایند ورودی نظام مدیریت منابع انسانی در فرماندهی مرزی ناجا و استفاده از روش تجزیه و تحلیل SWOT and PEST نقاط قوت و ضعف درونی و نیز فرصت ها و تهدید های بیرونی راشناخته و استراتژی مناسب را به دست داده ایم. معماری منابع انسانی درعصر دانش برای کارکنان ، انتخابی بین فنا و بقا است؛ پس راهبرد های منابع انسانی در این مقوله، اهمیت فراوان دارد و همین مسئله، موجب شده است رویکردهایی نوین در حوزه جذب، نگهداری، آموزش و ارتقای سطح کیفی منابع انسانی شکل گیرد. اهمیت این موضوع در فرماندهی مرزبانی به مثابه یک نیروی تخصصی و نیز کارکرد آن در مرز های جمهوری اسلامی ایران، آشکارا ملموس و قابل رویت است؛ بنابراین، حوزه این تحقیق، منابع انسانی فرماندهی مرزبانی را شامل می شود و در آن، به دنبال پاسخ دادن به مسئله تحقیق، یعنی شناسایی استراتژی فرایند نگهداری منابع انسانی در فرماندهی مرزبانی ناجا بوده ایم. نتایج به دست آمده از ارزیابی عوامل خارجی (EFE) و داخلی (IFE) در این تحقیق، دارای پنج مرحله عملیات به شرح ذیل بوده است: در مرحله نخست، عوامل خارجی و داخلی از جانب پاسخ گویان عوامل (خبرگان فرماندهی مرزبانی) شناخته (شامل فرصت ها و تهدیدها، قوت ها و ضعف ها) و فهرست شده اند؛ در مرحله دوم، با توجه به نظر خبرگان فرماندهی مرزبانی، به هر یک از عوامل، ضریب داده شده و این ضریب و وزن با استفاده از روش دلفی تعیین شده است؛ در مرحله سوم، در حوزه عوامل خارجی، نمره تهدید ها یک و دو، و نمره فرصت ها سه و چهار تعیین شده است (نمره یک، تهدید بسیار اساسی؛ نمره دو، تهدید اساسی؛ نمره سه، فرصت مناسب؛ نمره چهار، فرصت بسیار مناسب) و در حیطه عوامل داخلی، نمره یک، بیانگر ضعف اساسی و نمره دو ضعف کم ،نمره سه بیانگر نقطه قوت ونمره چهار نشان دهنده قوت بالا است؛ در مرحله چهارم، برای تعیین نمره نهایی هر عامل ،ضریب هر عامل را در نمره آن ضرب شد ؛ در مرحله پنجم، مجموعه نمره ها بررسی و در نهایت، نمره نهایی مشخص شده است. در نتیجه پیشنهاد استراتژی های مناسب بر اساس استراتژی های استخراج شده متناسب با کارکردهای (زیر سیستم کارکردهای فرایند کاربرد و نگهداری (آموزش و توسعه منابع انسانی، نظام جبران خدمات، ارزش یابی، مدیریت عملکرد کارکنان و مدیریت فشارهای ناشی از شغل، روابط کارکنان و تیم های کاری) تفکیک شده اند.

منابع انسانی، زمانی مفید و کارآمدند که از روحیه قوی، شادابی زیاد و رضایتمندی مناسب برخوردار باشند؛ به همین سبب، عملکرد کارکنان سازمان به میزانی زیاد، نشات گرفته از میزان رضایت شغلی آن هاست. هدف از این پژوهش، بررسی رضایت شغلی و عوامل مرتبط با آن در بین پرسنل کادر مرزبانی استان ایلام است. این تحقیق از نوع توصیفی- پیمایشی است و جامعه آماری مورد مطالعه در آن را پرسنل کادر مرزبانی استان ایلام (شهرستان های مهران و دهلران) به تعداد 935 نفر تشکیل می دهند که از این تعداد، 215 نفر به عنوان نمونه آماری انتخاب شده اند. برای گردآوری داده ها از دو پرسشنامه جمعیت شناختی و پرسشنامه استاندارد رضایت شغلی اسمیت، کندال و هالین (JDI) با تغییر هایی جزئی استفاده شد و آلفای کرونباخ برای پرسشنامه به میزان 66/94 درصد به دست آمد. داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS و با بهره گیری از روش های آماری ضریب هم بستگی پیرسون و آزمون های ناپارامتری (آزمون خی دو و ضریب تواقفی پیرسن) تجزیه و تحلیل شده اند. نتیجه تحلیل در این فرایند، رضایت شغلی به میزان 24/3 به دست آمد که این رقم نشان می دهد رضایت شغلی مرزبانان در استان ایلام، متوسط به بالاست. یافته های این تحقیق نشان می دهد عواملی مانند تعداد فرزندان، درجه نظامی، مقطع تحصیلی، وضعیت تاهل، متوسط درآمد ماهیانه، وضعیت استخدامی، نوع منزل مسکونی، وسیله ایاب و ذهاب، نوع سکونت و فاصله محل سکونت تا محل خدمت بر رضایت شغلی مرزبانان، موثرند؛ ولی عواملی شامل سن، سابقه خدمت، رشته تحصیلی در دبیرستان، رشته تحصیلی دانشگاهی، شغل همسر، مدرک تحصیلی همسر و دانشگاه محل دریافت مدرک با رضایت شغلی رابطه ای ندارند؛ همچنین عواملی شامل سرپرست، همکاران، پیشرفت، پرداخت و کار با رضایت شغلی، رابطه مثبت، مستقیم و معنادار دارند و در این میان، میزان هم بستگی عامل کار با رضایت شغلی در مقایسه با دیگر عوامل، 76/0 و دارای قوی ترین هم بستگی است. یافته های پژوهش نشان می دهند هرچه میزان پرداخت، تعداد همکاران و پیشرفت آنان بیشتر باشد، طبیعتا رضایت از شغل در میان پرسنل مرزبان افزایش می یابد؛ بدین ترتیب، این مطالعه از برخی جهات، کاملا منطبق با نتایج حاصل از پژوهش های قبلی است. به طور کلی، یافته های این تحقیق در چهارچوب کلی مدل های مفهومی حاصل از پژوهش های گذشته قرار دارند؛ ولی ارتباطات قوی تر و مهم تر بیشتر درحوزه عوامل مدیریتی قرار دارد که لزوم توجه بیشتر به رضایت شغلی را مطرح می کند.

هدف از این پژوهش، آمایش منطقه های مرزی با تاکید بر راهبردها و اولویت های برنامه ریزی در منطقه های مرزی بانه و مریوان است. در این تحقیق، از روش توصیفی- تحلیلی استفاده کرده ایم. پژوهش حاضر، از نوع کاربردی است و شیوه جمع آوری اطلاعات در آن، اسنادی و میدانی و در قالب پرسشنامه است که توسط بیست نفر از متخصصان انجام شده است. مدل مورد استفاده در این تحقیق، از مدل های SWOT و مدل هیبریدی SWOT- AHP است که در نتیجه سنجش قابلیت ها و محدودیت های آمایش منطقه های مرزی به لحاظ امنیت صورت گرفته است. برای دست یافتن بدین مقصود با بهره گیری از تکنیک SWOT، نقاط قوت و ضعف (عوامل داخلی)، و فرصت ها و تهدیدها (عوامل خارجی) را شناسایی کرده و با استفاده از مدل AHP، مجموعه عوامل داخلی و خارجی را برای اتخاذ بهترین استراتژی (SO،WO،ST،WT) وزن دهی کرده ایم. یافته های پژوهش نشان می دهد در مدل SWOT، راهبرد تدافعی به عنوان استرتژی اصلی انتخاب شده و در مدل ،SWOT- AHP راهبرد های تهاجمی، رقابتی (SO) با امتیاز 0.861 به عنوان استرتژی اصلی و راهبردهای بازنگری (WO) با امتیاز 0.680 به عنوان استراتژی آلترناتیو برگزیده شده است.

نظریه پردازان برنامه های درسی همیشه به روش های علمی توجه خاص کرده اند تا به هدف اصلی، یعنی رفع نیازهای موجود برسند؛ بنابراین، یکی از عواملی که صحت رسیدن به این حقیقت (برآوردن نیازهای علمی) را فراهم می کند، بحث ارزش یابی است؛ زیرا ارزش یابی با جمع آوری و تفسیر نظام مند شواهد قضاوت برای تصمیم گیری درباره چیزی یا ارزشی با چشم داشت های معین را فراهم می کند و میزان موفقیت یک برنامه درسی را در رسیدن به هدف های اولیه نشان می دهد و ما را در ادامه برنامه و یا اصلاح و بازنگری آن راهنمایی می کند؛ بدین صورت در می یابیم آموزش های صورت گرفته برای رسیدن به هدف های مورد نظر، اثر بخش بوده اند یا خیر. در این پژوهش که هدف از آن، برآوردن نیاز های شغلی دانش آموختگان در رشته مرزی بر اساس ارزش یابی درس های تخصصی مقطع کارشناسی علوم انتظامی است، از روش توصیفی- پیمایشی استفاده کرده ایم و جامعه آماری پژوهش را دانش آموختگان در رشته های مرزی مقطع کارشناسی دانشگاه علوم انتظامی از سال 81 تا سال 89 تشکیل می دهند. یافته های پژوهش بیانگر آن است که نیازهای دانشی، نگرشی، مهارتی و عمومی، و تجربه خدمتی به دانشگاه در برآوردن نیازهای شغلی دانش آموختگان مرزی، موثرتر بوده است و نیاز و توانایی موردنیاز افراد در مشاغل مرزی از محل یا دوره مستقل از محل دانش آموختگی بوده و در نهایت، بین برنامه درس های تخصصی دوره کارشناسی دانش آموختگان در رشته مرزی با نیازهای شغلی در ابعاد نگرشی و عمومی، رابطه وجود دارد.

امروزه، بازارچه های مرزی کشور از لحاظ ارزش اقتصادی و جذب گردشگران، جایگاهی ویژه یافته و خلا اقتصادی در مرزها را جبران کرده اند و این مسئله، باعث برقراری امنیت در مرزها و افزایش ورود گردشگران شده است. بازارچه ها وضعیت معیشتی و اقتصادی مردم مرزنشین را رونق می بخشند و استعداد لازم را برای تبدیل کردن شهرهای مرزی به شهرهای گردشگری دارند. جذب گردشگران داخلی و خارجی، موجب رشد و شکوفایی اقتصاد در منطقه های مختلف کشور می شود و در این زمینه، بستر سازی مناسب به منطور تسهیل در امور خدماتی گردشگران، یکی از مهم ترین راه های جذب گردشگر است. در این پژوهش، ضمن معرفی بازارچه مرزی واقع در تمرچین پیرانشهر، نقش این بازارچه در توسعه گردشگری این شهر را بررسی کرده ایم. روش مورد استفاده در این تحقیق، از نوع کاربردی است و بر اساس آن، کاربرد بازارچه های مرزی در توسعه گردشگری را مطالعه کرده ایم. از یافته های حاصل از تحقیق برای حل مشکلات توسعه گردشگری می توان استفاده کرد. متغیر مستقل مورد نظر ما در این تحقیق، بازارچه مرزی و متغیر وابسته، عبارت از توسعه گردشگری و تاثیر بر محیط فیزیکی، فرهنگی،اجتماعی و ااقتصادی است. روش مورد استفاده در این تحقیق در بخش نظری، از نوع کتابخانه ای و اسنادی، و در بخش عملی، از نوع پیمایشی است. در روش اسنادی از یادداشت ها، اسناد و نامه های اداری،گزارش ها و مقاله ها، و در شیوه میدانی از پرسشنامه، مصاحبه و مشاهده همراه با مشارکت استفاده کرده ایم و با توجه به میدانی بودن مطالعه، هر گونه ابزار، اعم از مشاهده، مصاحبه و پرسشنامه را به کار گرفته ایم. جامعه آماری تحقیق را بازاریان، گردشگران و مردم محلی شهرستان پیرانشهر تشکیل می دهند و حجم نمونه نیز از میان جامعه آماری، به طور تصادفی از تعدادی از بازاریان، گردشگران و مردم محلی شهرستان پیرانشهر انتخاب شده است. روش نمونه گیری، از نوع احتمالی تصادفی است. نمونه گیری جامعه آماری با توجه به آمارهای سازمان های مربوط صورت گرفته و ابزار اندازه گیری در این پژوهش، پرسشنامه است و برای تجزیه و تحلیل آمارها از نرم افزار spss و آزمون آماری متناسب با فرضیه ها استفاده کرده ایم. پرسشنامه های مورد بحث در این تحقیق، استاندارد بوده و قبلا از جانب پژوهشگران زیادی استفاده شده و استاد راهنمای محترم نیز آن را تایید کرده است؛ به همین دلیل، پرسشنامه ها از روایی محتوا برخوردار بوده اند. برای سنجش پایایی پرسشنامه مورد استفاده در این پژوهش از روش های آلفای کرونباخ و ضریب هم بستگی پیرسون استفاده کرده ایم. این روش ها برای محاسبه هماهنگی درونی و زمانی ابزار اندازه گیری به کار می رود و در این گونه ابزار، پاسخ هر سوال می تواند مقادیر عددی مختلف را اختیار کند. یافته های این پژوهش، بیانگر آن است که فعالیت بازارچه مرزی بر توسعه گرشگری شهرستان پیرانشهر، موثر است و این مسئله، خود بر توسعه اقتصادی این شهر اثر می گذارد. نتایج پژوهش حاضر، این مسئله را تایید می کنند که وجود این بازارچه ها بر ایجاد اشتغال، تبادل فرهنگی، و توسعه گردشگری تجاری و... موثر بوده است. شایان ذکر است که امکانات و خدمات گردشگری بازارچه بر رضایت گردشگران، موثرند.